7 fouten die je moet vermijden in je lichtplan

Een goed lichtplan vormt de basis van elke succesvolle verlichtingsinstallatie. Toch gaat het in de praktijk regelmatig mis, waardoor projecten vertragen, kosten oplopen of het eindresultaat tegenvalt. In deze blog deelt Karl Gerritsma, Hoofd Binnendienst bij Attiva, zeven veelgemaakte fouten bij het opstellen van lichtplannen én hoe je deze voorkomt.

Fout 1: Beginnen zonder goede documentatie

De eerste stap naar een succesvol lichtplan? Goede documentatie. Zonder nauwkeurige plattegronden en doorsnedes tast je – letterlijk – in het duister. Voor een degelijk lichtplan heb je een gedetailleerde plattegrond van het gebouw met exacte afmetingen, hoogtes en doorsnedes nodig.

Soms zijn die beschikbaar, soms niet. En als ze er wel zijn, varieert de kwaliteit enorm. In het ergste geval is het een foto van een papieren tekening. Daar kun je weinig tot niets mee. Een pdf-bestand is al iets beter, maar nog steeds niet heel precies door de lijndikte. Als je die iets meer naar links of iets meer naar rechts interpreteert, kan je gebouw zomaar een meter smaller of breder lijken. Werk bij voorkeur met DWG-bestanden, die zijn heel nauwkeurig. Vraag ook altijd om doorsnedes, zodat je de plafondhoogte kent.

Onthoud: de kwaliteit van je documentatie bepaalt mede de kwaliteit van je lichtplan. Pas als dat op orde is, kun je beginnen om je gebouw in het lichtberekeningsprogramma te zetten.

Fout 2: Onbekendheid met de juiste normen en richtlijnen

Elk type ruimte heeft specifieke eisen voor verlichting. Een kantoor vraagt om andere verlichting dan een productieruimte of een schoolgebouw. Ken daarom de geldende normen voor jouw project. De meest gebruikte norm voor binnenverlichting is de NEN-EN 12464-1. Voor buitenverlichting is dat NEN-EN 12464-2. Die normen beschrijven talloze situaties met bijbehorende lichtwaardes.

Vraag je opdrachtgever ook naar eventuele aanvullende eisen zoals BREEAM, WELL of het Politiekeurmerk Veilig Wonen. Deze stellen soms hogere eisen aan je lichtplan, maar verbeteren ook de duurzaamheid en het welzijn in het gebouw. Niet elke lichtspecialist heeft deze kennis in huis.

Er zijn dus allerlei normen, regels en richtlijnen waaraan verlichting moet voldoen, of waaraan de opdrachtgever wenst te voldoen. Daarnaast heeft elke klant specifieke wensen die niet in officiële eisen of wetten zijn vastgelegd. Deze persoonlijke vereisten zijn minstens zo belangrijk als de technische normen. Zorg daarom dat je vooraf een compleet en helder beeld hebt van zowel de formele eisen als de klantspecifieke wensen.

Fout 3: Negeren wie je doelgroep is

Een fout die vaak voorkomt: vergeten rekening te houden met de gebruikers van de ruimte. Oudere mensen hebben aanzienlijk meer licht nodig om hetzelfde te kunnen zien als jongere mensen. Dit is een onomkeerbaar fysiologisch proces waar je als professional rekening mee dient te houden. Ook het karakter van de doelgroep speelt een rol. Bij scholen is het misschien een goed idee te kiezen voor slagvaste armaturen op plekken waar leerlingen erbij kunnen.

Verdiep je daarom altijd in wie de doelgroep is. Past je lichtplan bij de specifieke behoeften van de gebruikers? Houd ook rekening met de inrichting. Als je weet waar bureaus komen te staan, kun je de verlichting hierop afstemmen. Ken je het kleurgebruik? Pas dan de reflectiewaarden in je berekening aan.

Fout 4: De omgeving uit het oog verliezen

Aandacht voor de omgeving is onmisbaar. Bij buitenverlichting is dit heel concreet: grenst je project aan een woonwijk? Kies dan voor armaturen die lichthinder voorkomen. Ligt er een doorgaande weg naast het terrein? Zorg dat je verlichting automobilisten niet verblindt.

Voor een goed beeld van de omgeving kun je beginnen met Google Maps. Maar bij zowel buiten- als binnenverlichting is het nog beter om de locatie zelf te bezoeken. Ter plekke zie je veel meer dan uit tekeningen en documentatie blijkt. Soms zijn er door verbouwingen vreemde situaties ontstaan die je alleen kunt ontdekken door rond te lopen in het gebouw. Als je toch bezig bent, maak er dan meteen een logisch geheel van.

Deze omgevingsfactoren staan niet in de NEN-normen. Toch zijn ze bepalend voor een geslaagd lichtplan.

Fout 5: Gebrek aan kwaliteit en integriteit in de lichtberekening

De kwaliteit van je lichtplan hangt sterk af van de gebruikte software én de integriteit van de lichtontwerper. DIALux evo is het meest geaccepteerde softwarepakket. Maar pas op: in dergelijke programma’s is het relatief eenvoudig om naar gewenste resultaten toe te rekenen. Kies daarom een lichtontwerper die aangesloten is bij de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) en zich houdt aan de Gedragscode Lichtberekeningen. Dat biedt een extra garantie voor kwaliteit, daarover schreef mijn collega Frits al in een eerdere blog. Zo weet je zeker dat berekeningen op integere wijze worden uitgevoerd.

Fout 6: Het lichtplan niet updaten voor definitieve bestelling

Sommige projecten hebben een lange doorlooptijd van meerdere jaren. In die periode kunnen normen veranderen of kunnen er nieuwe, betere armaturen op de markt komen. Het is belangrijk om een lichtplan te actualiseren voordat je daadwerkelijk bestelt. Je wilt niet in 2025 uitvoeren wat in 2021 ontworpen is, zonder het te toetsen aan de huidige stand van zaken.

Fout 7: Denken dat licht alleen om cijfers draait

Licht is leven. De grootste fout die je kunt maken, is dat vergeten. Alles wat ik eerder heb gezegd in deze blog gaat vooral over normen, richtlijnen en cijfertjes. Maar uiteindelijk heeft de manier waarop je je lichtplan maakt invloed op de sfeer, beleving en uitstraling van de ruimte.

Je kunt nog zo’n prachtig gebouw hebben, maar als de verlichting niet klopt, is het met de sfeer ook snel gedaan. Terwijl goede verlichting een verouderd pand volledig kan transformeren. Dit laat zich niet vatten in cijfers, maar is wel bepalend voor het eindresultaat. Een goede lichtontwerper weet naast al die technische berekeningen rekening te houden met de ervaring van de eindgebruiker.

Meer weten?

Wil je meer weten over hoe je een foutloos lichtplan maakt dat perfect aansluit bij jouw project? Neem contact met ons op voor een vrijblijvend gesprek. Met bijna 30 jaar ervaring in de wereld van verlichting helpen we je graag verder.

Wil je op de hoogte blijven van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van professionele verlichting? Volg onze LinkedIn-pagina.