De psychologie van licht
In eerdere blogs schreven we al over hoe je fouten vermijdt in een lichtplan en hoe een professioneel lichtontwerper te werk gaat. In deze blog duikt Karl Gerritsma, Hoofd Binnendienst bij Attiva, in wat misschien wel het meest fascinerende aspect van licht is: de impact op sfeer, welzijn en emotie. Want uiteindelijk vang je de kwaliteit van licht niet in cijfers, maar in beleving.
Licht is het eerste dat we ’s ochtends opmerken en het laatste waarmee we ’s avonds contact hebben. Zelfs bij mensen met ernstige visuele beperkingen heeft ruim 80% nog restlichtperceptie. Niet voor niets is het een krachtige metafoor in vrijwel elke cultuur, van “een lichtje in de duisternis” tot “iemand die straalt”. Deze symboliek is geen toeval. Licht beïnvloedt ons op fundamenteel niveau – biologisch, psychologisch én emotioneel.
Ons brein reageert direct op de intensiteit, kleur en richting van licht. Helder, koel wit licht activeert, terwijl warm, gedimd licht ontspant. In een kantine met fel tl-licht ervaar je de ruimte heel anders dan in een restaurant met subtiele spotjes op de tafels. En dat terwijl je in beide ruimtes technisch gezien “voldoende” ziet.
Kleurtemperatuur: de onzichtbare sfeermaker
Een van de krachtigste middelen in het creëren van sfeer is kleurtemperatuur. Deze wordt uitgedrukt in Kelvin (K) en vertelt je of licht warm (3000K en lager), neutraal (±4000K) of koel (hoger dan 4000K) aandoet.
Stel je een zorginstelling voor waar een huiskamer verlicht is met koel licht. Ondanks dat je met deze verlichting voldoet aan alle technische eisen, zal zo’n ruimte kil, klinisch en onpersoonlijk aanvoelen. Door over te stappen naar armaturen met een warmere kleurtemperatuur (3000K), kan de stemming compleet veranderen. Dit is geen indruk of aanname, maar een wetenschappelijk onderbouwd feit. Een gecontroleerd experiment uitgevoerd door de Technische Universiteit Eindhoven toonde aan dat deelnemers sociale situaties 18% positiever beoordeelden onder warm wit licht dan onder koel licht.
Ik schreef het al in mijn eerdere blog over de zeven fouten die je moet vermijden in je lichtplan: licht is meer dan cijfers. Bovenstaand voorbeeld illustreert perfect hoe we een meetbaar verschil in welzijn kunnen creëren dat je niet terugziet in een standaard lichtberekening. Het is precies dit subjectieve aspect van licht dat zo fascinerend is: hoewel het zich niet laat vatten in technische specificaties, is het wel bepalend voor hoe mensen een ruimte ervaren.
Balans vinden: functie én beleving
De kunst van goed lichtontwerp zit in het vinden van balans tussen de meetbare en de onmeetbare aspecten van licht. Ja, de normen zijn belangrijk – ze garanderen veiligheid, functionaliteit en energiezuinigheid. Maar de magie gebeurt wanneer je verder gaat en licht inzet als middel om emotie, welzijn en beleving te sturen.
Een ruimte kan voldoen aan alle technische vereisten en toch voelen als een plek waar niemand wil zijn. Omgekeerd kan een technisch eenvoudig verlichtingsplan een ruimte transformeren tot een plek die mensen aantrekt en inspireert.
En dat is waar het uiteindelijk om gaat: ruimtes creëren waar mensen zich goed voelen. Waar licht niet alleen zichtbaarheid biedt, maar ook welzijn en schoonheid. Want licht is leven – en hoe we dat leven beleven, wordt voor een groot deel bepaald door hoe we het verlichten.
Meer weten?
Wil je ontdekken hoe doordachte verlichting jouw project naar een hoger niveau kan tillen? Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek. Bij Attiva kijken we verder dan alleen de cijfers, naar wat verlichting voor jouw specifieke situatie kan betekenen. Blijf op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van licht en beleving. Volg onze LinkedIn-pagina.
Foto: Hans Morren
Project: Historisch Centrum Limburg – Maastricht